Sắc màu… D’ran dấu yêu

Ký: LÊ QUANG KẾT

Người bạn thuở ấu thơ nhắn tôi về D’ran - nơi một thời dấu yêu nhiều kỷ niệm trong tôi… Ừ thì về, mình về với D’ran, về với thị trấn yên bình có nhiều ngôi nhà tựa lưng vào vách núi, về với những con phố nhỏ sương mù che khuất người đi… D’ran giờ là thị trấn nhỏ của huyện Đơn Dương, nếu đi từ Sài Gòn lên tới ngã ba Phi Nôm rẽ phải chừng 30km; nếu từ  Đà Lạt bạn có thể chạy về Cầu Đất qua đèo D’ran là bắt gặp phố núi xinh xắn nằm yên bình khiêm tốn nhưng ẩn chứa bao điều thú vị khiến lòng người đắm say…

Chúng tôi từ Đà Lạt nên chọn đường Cầu Đất, Trạm Hành; - trên chiếc xe gắn máy chúng tôi xuôi dốc với cung đèo D’ran. Độ dốc đèo không cao so với Sông Pha hay Prenn nhưng cảnh quan quyến rũ tuyệt đẹp, một chút êm ái pha với vẻ hoang dại với tiếng thông reo rì rầm chen hoa lá cỏ cây lung linh sắc màu; một khoảng không gian khoáng đạt với trà, cà phê xanh bạt ngàn nhưng vẫn còn đó sự tinh khôi mộc mạc của rừng núi hoang sơ. Hành trình từ Ninh Thuận đến Đà Lạt mọi người đã lựa chọn - đường - từ Thạnh Mỹ qua Phi Nôm lên đèo Prenn và bây giờ lại có thêm lộ 27C nối Đà Lạt - Nha Trang làm cung đèo D’ran gần như chìm vào lặng câm không còn phổ biến như xưa nữa. Bạn tôi bảo rằng: Đèo D’ran là điểm nhấn tuyệt vời của thị trấn, ai đã yêu D’ran và rời xa thị trấn núi này đều xem cung đèo là chỗ dựa là điểm tựa để quay về mỗi khi lòng bề bộn bất an. Và giờ này tôi chợt hiểu vì sao tranh anh Đinh Cường - người họa sĩ tài danh từng tạm cư ở D’ran lại vẽ nhiều tranh và phác thảo về D’ran và cung đèo ấy… Thị trấn hiện ra sau những bờ giậu, thưa vắng là vườn hồng và dã quỳ với sắc vàng pha lấm chấm màu đỏ vàng cam.

Tôi yêu D’ran và cung đèo D’ran, đã bao lần tôi cùng bạn bè người thân từ Đà Lạt trở về cố quận hay từ Phan Rang lên đèo Sông Pha (Krông Pha) ngang qua cung đường nhưng cảm giác vẫn như lần đầu nôn nao hoài niệm đến nao lòng. Quay lại thời gian ngày Alexandre Yersin phát hiện Đà Lạt - thời đó D’ran là nơi được mọi người quan tâm nhất, từ đây gắn với vùng trà Cầu Đất hay đèo Sông Pha nhiều khúc gấp khuỷu tay vẫn luôn là con đường hút hồn du khách bởi vẻ đẹp thuần khiết của núi rừng cao nguyên. Giờ đã khác xưa nhưng vẫn bảo lưu một cảnh quan đã in sâu vào tâm khảm bao người…

Người thị trấn nhỏ giờ đang bận rộn hơn bởi chuyện mưu sinh - D’ran vào vụ của rau hoa cây trái. Người bạn thổ địa xứ này chuyện cùng tôi: D’ran giờ đang là vệ tinh của rau hoa Đà Lạt. Đà Lạt có thứ gì thì D’ran đều mang thức ấy. Cư dân D’ran quy tụ người tứ xứ, nhiều nhất là người Bình Định, ngày tới đất này họ không một tấc đất cắm dùi giờ là chủ nhân nhiều vườn ruộng rau hoa bốn mùa xanh tươi hoa trái. Cư dân trên đất D’ran cần cù chịu thương chịu khó, trên con đường phố nhỏ lặng thinh êm ả, nhưng ra vườn ruộng lại có không khí náo nức hối hả đến bất ngờ. Ruộng hoa có: Nào là cúc, huệ, ly ly, đồng tiền, lay ơn... cho tới dòng hoa cao cấp như: Nữ hoàng xanh, cẩm chướng, phong lữ, dã uyên thảo… có cả oải hương chỉ có ở Đà Lạt và xứ người… Rau D’ran mùi vị cũng ngon nức tiếng. Những chuyến xe tải mang rau hoa củ quả về Đồng Nai, Sài Gòn, Thủ Dầu Một hay ngược ra Phan Rang, Phan Thiết, Nha Trang và tới phố xa Tam Kỳ, Hội An, Đà Nẵng… Chàng trai trẻ kỹ sư nông học Nguyễn Trần Vũ Long sôi nổi tiếp chuyện chúng tôi: D’ran và Đà Lạt có độ cao và thổ nhưỡng khác nhau đôi chút... nhưng hương vị thì một chín một mười, các loại rau củ quả hữu cơ phổ biến như dâu tây, cải, bó xôi, khoai tây, cà chua, khoai lang mật... Bà con và du khách thưởng thức đã khẳng định ẩm thực rau củ quả D’ran có hương vị riêng mang thương hiệu đặc trưng của Đơn Dương từ lâu nay...

D’ran còn là điểm đến thủy điện Đa Nhim - công trình đã tồn tại hơn 50 năm (khởi công tháng 4-1961, hoàn thành tháng 12-1964 do Nhật Bản thiết kế thi công) là một thắng cảnh làm bao người ngẩn ngơ ngắm nhìn mỗi khi có dịp đi qua cung đèo Ngoạn Mục hay đèo D’ran. Ở đáy hồ có một đường hầm thủy áp dài 5km xuyên qua lòng núi nối tới hai ống thủy áp bằng hợp kim dốc 45°, dài 2.040m và đường kính trên một mét mỗi ống. Nước từ hồ Đa Nhim theo hệ thống thủy áp này đổ xuống tới hệ thống 4 tuốc bin ở sông Krông Pha (Sông Pha) với độ cao 210 mét. Muốn tham quan phải được sự cho phép của cấp có thẩm quyền, bạn và khách du sẽ chứng kiến công trình hồ nhân tạo ở độ cao 1000 mét rộng tới 12 km cao 38 mét và dung tích hơn 165 triệu m³ nước cung cấp nước cho Đa Nhim. Người Nhật đã tạo đập thủy điện Đa Nhim ấn tượng hài hòa với cảnh quan thiên nhiên chung quanh... Mây trời, non nước, cỏ cây và hoa lá xen nhau tô điểm nên vẻ đẹp thơ mộng, lãng mạn, huyền ảo và có chút bí ẩn cho thị trấn D’ran.

Buổi sáng D’ran có điều thú vị - đó là tách cà phê nóng của quán nhỏ lưng chừng đồi. Ôi thật tuyệt vời nhâm nhi cà phê thị trấn núi, chủ quán cho hay: “Cà phê tôi tự tay chọn lựa và rang xay, - trộn cả hai thứ Robusta (vối) và Arabica (chè) theo một tỉ lệ bí truyền. Anh biết không? Cà phê vối đậm chất cafeine dễ làm mất ngủ còn cà phê chè nhẹ hơn cafeine nhưng lại cho hương vị khó quên… Mọi thứ tôi đều chế biến thủ công chứ không dùng đến công nghệ máy móc…” Ly cà phê nơi thị trấn D’ran với ông chủ quán cầu toàn tỉ mẫn cho ra mùi vị ngon đến thế hay là Arabica được trồng ở độ cao trên 1000 mét của người D’ran làm người khách phương xa phải ngập ngừng dừng bước...

Tiếc cho D’ran dấu yêu của tôi,  nơi ngày trước có cây cầu thiết lộ tuyệt đẹp và chỉ dăm ba cái của ngành đường sắt trên thế giới đã bị phá bỏ (nhiều người đồng tình nếu còn sẽ là một địa chỉ tham quan ngoạn mục). Giờ chiếc cầu bánh răng cưa chỉ còn lại hai trụ nằm chênh vênh giữa dòng sông Đa Nhim. Để tàu lửa có thể vượt độ cao trên 1.500 mét với độ dốc trên dưới 12% người ta phải thiết kế hệ thống bánh trục răng cưa ở giữa song song với đường ray để lên xuống đèo an toàn tuyệt đối. Trên đường về D’ran ngày hôm trước người hướng dẫn đã chỉ cho tôi một số dấu tích còn lại của đoạn đường sắt độc đáo này; đó là ga Eo Gió nay đã thành phế tích - một trụ cầu đường sắt cao chừng 30 mét đứng chơ vơ giữa khe núi và một con đường hầm xuyên núi dài hơn 100 mét may ra đến giờ vẫn còn nguyên vẹn...

D’ran dấu yêu, nơi tôi đã tạm cư gần 4 năm thời còn tiểu học, nơi sương giăng kín mỗi sáng mỗi chiều, nơi những vườn hồng chín mềm rướm mật, cầm lên nhẹ tay và cho vào miệng mát ngọt tới tâm can, nơi những con người chân chất quanh năm bầu bạn thân thiết với núi rừng... D’ran là thị trấn nằm trong huyện Đơn Dương, huyện thứ 6 của cả nước đạt chuẩn huyện Nông thôn mới (3-9-2015). Thu nhập toàn huyện bình quân đầu người năm 2020 đạt xấp xỉ 67 triệu đồng, tăng gần 3 lần so với năm 2010; tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 1%, trong đó vùng dân tộc thiểu số chỉ còn 2%. Và D’ran dấu yêu của tôi có tỉ lệ bình quân cao hơn tỉ lệ chung toàn huyện từ 4 đến 5%...

Niềm vui của người D’ran hôm nay là Đề án “Xây dựng thị trấn D’ran phát triển đạt chuẩn đô thị văn minh” đang tiếp tục phấn đấu thực hiện với lộ trình đến 2021, chỉ còn 5 tiêu chí chưa đạt: Đó là quy hoạch, giao thông, y tế (tỷ lệ tham gia bảo hiểm y tế mới đạt 85,6%), cơ sở vật chất văn hóa (thiếu 4/16 nhà sinh hoạt cộng đồng thôn, tổ dân phố), trường học (còn 2/8 trường chưa đạt chuẩn quốc gia). Lòng tôi rộn lên niềm phấn khích, D’ran yêu dấu sẽ vươn tới chuẩn đô thị văn minh. Người D’ran thân thương sẽ là nơi đáng sống đáng yêu. Hiện các phong trào thi đua “Dân vận khéo trong xây dựng Nông thôn mới”, phụ nữ với phong trào “Gia đình 5 không, 3 sạch”, “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”... đã từng bước khởi sắc tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong cư dân toàn thị trấn…/.