Vị tiến sĩ với thương hiệu “Nấm hương Lang Biang”
THANH DƯƠNG HỒNG
Những năm gần đây, “Nấm hương Lang Biang” xuất hiện và nhanh chóng được thị trường nông sản trong nước đặc biệt chú ý. Từ loại nấm tự nhiên (sinh trưởng ở Khu dự trữ sinh quyển Lang Biang), nấm hương đã được tiến sĩ Trương Bình Nguyên - giảng viên Trường Đại học Đà Lạt phát hiện, nghiên cứu, sản xuất và trở thành thực phẩm cao cấp. Điều đáng quý là ngoài sản phẩm “độc quyền” của Công ty cổ phần Nguyên Long, nấm hương còn là nghề sinh kế bền vững cho người dân bản địa…
Thành quả lao động sáng tạo
Trò chuyện với tiến sĩ Trương Bình Nguyên (sinh 1966) - người “nặng nợ” với nấm và anh đã phát hiện, nghiên cứu, lai tạo nấm hương có nguồn gốc trong tự nhiên trở thành món ăn đặc sản cao cấp. Và từ niềm đam mê theo đuổi nấm hương đến việc thành lập Công ty cổ phần Nguyên Long, chuyên sản xuất, chế biến và xuất khẩu nấm hương của vị tiến sĩ này… là một câu chuyện dài khá thú vị.
Tiến sĩ Bình Nguyên tâm sự, anh yêu ngành Sinh vật và theo đuổi nấm theo truyền thống của gia đình. Hơn 30 năm trước, cha anh từng công tác, gắn bó với ngành nông nghiệp của tỉnh Lân Đồng. Ông đã dành nhiều công sức nghiên cứu về nấm và đã liên doanh với Chính phủ Nhật Bản để trồng nấm tại Đà Lạt…
Tốt nghiệp khoa Sinh, Trường Đại học Đà Lạt năm 1991, chàng cử nhân Sinh học đã có khoảng thời gian đầu góp vốn cùng bạn bè trồng nấm tại Đà Lạt, huyện Đức Trọng; rồi đi làm ở một số công ty… Năm 1998, Trương Bình Nguyên về Phân viện Sinh học Đà Lạt (nay là Viện Nghiên cứu khoa học Tây Nguyên) công tác. Tại đây anh bảo vệ Luận án thạc sĩ; năm 2001 anh du học tại Đức 01 năm; từ năm 2003-2008, anh tiếp tục sang Nhật học và lấy bằng tiến sĩ chuyên ngành Nấm học (Mycology). Từ năm 2013 đến nay tiến sĩ Trương Bình Nguyên chuyển về Trường Đại học Đà Lạt công tác, giảng dạy và hiện nay anh phụ trách Công nghệ nấm thuộc “Viện nghiên cứu Ứng dụng Nông nghiệp công nghệ cao” của trường.
Đam mê, theo đuổi nấm là tâm huyết cháy bỏng của vị tiến sĩ này. Từ việc phát hiện nấm hương (Shiitake) tại đỉnh Lang Biang trong một chuyến đi thu thập mẫu năm 2008 cùng đồng nghiệp; đến việc anh cùng một người bạn đứng ra thành lập công ty sản xuất, cung ứng nấm hương ra thị trường hiện nay là một “mối duyên”.
Tiến sĩ Bình Nguyên kể năm 2010 lúc anh đang nghiên cứu để trồng nấm đông trùng hạ thảo và nấm hương, Vũ Kim Long sinh 1974, vừa tốt nghiệp Đại học Kinh tế Đà Nẵng, cũng vì “mê” thảo dược nên đã lên Đà Lạt để khảo sát. Biết tiến sĩ Bình Nguyên có ý tưởng “khởi nghiệp” từ nấm hương, chàng cử nhân tinh tế Kim Long đồng ý góp vốn (gần 10 tỷ đồng) để cùng tiến sĩ Bình Nguyên thành lập công ty mang tên chung hai người: Công ty cổ phần Nguyên - Long.
Ban đầu có trụ sở tại Đà Lạt; song để thuận tiện việc sản xuất, kinh doanh, Công ty Cổ phần Nguyên Long quyết định đặt cơ sở tại Thôn 1, xã Đạ Sar (huyện Lạc Dương). Công ty hoạt động được vài năm, do cần vốn đầu tư công trình khác; năm 2018 Kim Long đã rút hết vốn góp, bàn giao công ty lại cho tiến sĩ Bình Nguyên. Đây là giai đoạn Công ty Nguyên Long gặp rất nhiều khó khăn (vốn, cơ sở vật chất)…
Thời điểm này Dự án “Quản lý tài nguyên thiên nhiên bền vững” của JICA (Nhật Bản) mời Công ty Nguyên Long hợp tác liên kết hỗ trợ người đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) huyện Lạc Dương trồng nấm hương, phát triển sinh kế bền vững, thân thiện môi trường (JICA-SNRM). Trong lúc khó khăn và nhận thấy dự án có ý nghĩa xã hội, tiến sĩ Bình Nguyên đồng ý tham gia. Đặc biệt khi tham gia dự án, Công ty Nguyên Long đã được lãnh đạo huyện Lạc Dương quan tâm, động viên và dành sự ưu tiên hỗ trợ về cơ chế, chính sách, kinh phí, cho thuê đất (tại xã Đạ Nhim) để công ty mở rộng sản xuất, phát triển nông nghiệp trên địa bàn...
Triển vọng “Nấm hương Lang Biang”
Trên chiếc ôtô bán tải, tiến sĩ Bình Nguyên đã đưa tôi đi “thực tế” hai cơ sở nghiên cứu, sản xuất nấm hương của công ty anh (tại xã Đạ Sar và xã Đạ Nhim) trong một buổi sáng đẹp trời. Tôi thật sự ngỡ ngàng trước sự lao động sáng tạo, quyết đoán của vợ chồng vị tiến sĩ này. Chị Trần Thị Thiên Xuân (vợ tiến sĩ Bình Nguyên) làm Giám đốc Công ty Nguyên Long, còn anh làm cố vấn. Tại hai cơ sở (diện tích rộng 2ha) đã được chủ nhân cho xây dựng thành các khu riêng biệt: Nhà làm việc; khu xay, trộn nguyên liệu để làm phôi nấm (mùn cưa từ gỗ cao su); hệ thống phòng nghiên cứu lai tạo giống, phòng khử khuẩn, phòng cấy giống, phòng chờ để nấm phát triển trước khi xuất bán cho các công ty và nông dân trồng, chăm sóc thành nấm thương phẩm…
Tiến sĩ Bình Nguyên cho biết, hiện có 28 hộ nông dân (đa số người DTTS) ở các xã: Đạ Nhim, Đạ Sar, Đưng K’Nớ, thị trấn Lạc Dương đã liên kết với Công ty Cổ phần Nguyên Long để sản xuất, tiêu thụ nấm hương, với tổng số 60 nhà nấm. Tham gia liên kết, các hộ dân được công ty hướng dẫn kỹ thuật làm nhà nấm, kỹ thuật lắp đặt hệ thống tưới sương tự động, cách làm giàn treo nấm, được mua hỗ trợ phôi nấm giống (10.000 đồng/ phôi), được hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc nấm… Toàn bộ nấm hương nông dân sản xuất được công ty mua theo 03 giá, nấm loại I: 70.000 đồng/ kg; loại II: 45.000 đồng/ kg và chân nấm (thấp nhất): 10.000 đồng/ kg.
Công ty Cổ phần Nguyên Long đang thực hiện các khâu: Sản xuất phôi nấm giống để bán cho doanh nghiệp và các hộ nông dân; hướng làm nhà nấm, chăm sóc nấm; thu mua nấm của nông dân; sơ chế, đóng gói sản phẩm bán ra thị trường. Hiện tại Công ty Nguyên Long sản xuất 03 loại sản phẩm nấm hương: Nấm tươi, nấm sấy (nấm khô) và nấm ăn liền (snack nấm hương). Trong đó, snack nấm hương đã đạt OCOP 4 sao, do UBND huyện Lạc Dương công nhận và đạt OCOP 3 sao cấp tỉnh năm 2020. Công ty đã ký kết tiêu thụ sản phẩm nấm hương ổn định tại các doanh nghiệp đầu mối ở thành phố Hồ Chí Minh như: Công ty TNHH Cao Nguyên Xanh; Công ty Dịch vụ XNK Sông Xanh; Công ty Bình Minh Organic...
Tuy nhiên mới 2 năm khôi phục sản xuất, sản phẩm của công ty chưa nhiều để đáp ứng nhu cầu thị trường; bởi nấm hương vừa là thực phẩm rất tốt cho sức khỏe, vừa là dược liệu chữa trị được một số bệnh ung thư nên được người tiêu dùng chọn lựa.
Ngoài các sản phẩm chính, mỗi tháng Công ty Nguyên Long còn xuất bán khoảng 80.000 phôi giống nấm hương cho doanh nghiệp, nông dân; riêng Công ty Bình Minh Organic ở thành phố Hồ Chí Minh (của diễn viên điện ảnh Bình Minh) đều đặn mỗi tháng mua 30.000 phôi giống; các hộ nông dân mua khoảng 40.000 phôi... Năm 2020 vừa qua, do còn nhiều khó khăn, tổng doanh thu của Công ty cổ phần Nguyên Long đạt khoảng 8 tỷ đồng. Dự kiến trong năm 2021 và những năm tới, công ty mở rộng sản xuất, nâng số lượng phôi giống xuất bán; đồng thời, tăng nguồn nấm hương do công nhân của công ty sản xuất và nấm của các hộ dân lên khoảng 1 tấn nấm tươi/ tháng; doanh thu của công ty chắc chắn sẽ tăng lên đáng kể - tiến sĩ Bình Nguyên chia sẻ.
Hiện có 20 công nhân là người địa phương và ở các tỉnh, thành Bắc, Trung, Nam “đầu quân” làm việc tại Công ty cổ phần Nguyên Long, với mức lương tháng từ 6 -7 triệu đồng/ người; ngoài ra, công nhân còn được công ty hỗ trợ tiền ăn 1 triệu đồng/ người/ tháng và đươc công ty bố trí phòng ở tập thể, phương tiện sinh hoạt…
“Nấm hương Lang Biang” đã và đang khẳng định “thương hiệu” mới đặc trưng của vùng đất cao nguyên. Và Công ty c.ổ phần Nguyên Long trở thành “bà đỡ” đã tạo nghề sinh kế cho đồng bào DTTS bản địa, giúp Nhân dân huyện Lạc Dương mở ra hướng làm kinh tế mới, thu nhập cao từ sản phẩm mới rất có giá trị này…/.
